In September 2021 begonnen vijf vrijwilligers van ASF aan hun vredesdienst in Griekenland. Zij zijn de eerste ASF-groep in Griekenland. De Duitse inval in Griekenland is inmiddels 80 jaar geleden, maar de geschiedenis speelt ook nu nog een rol. Niet alleen houdt ASF zich bezig met de Duitse misdrijven tijdens de bezetting en de tijd die daarop volgde, maar ook en vooral met vragen over herstelbetalingen en schadevergoedingen die tot op de dag van vandaag niet voldaan zijn.

Tijdens de Duitse bezetting (1941-1944) werd ongeveer een tiende van de Griekse bevolking vermoord. Plunderingen in het land leidden tot een grote hongersnood. Honderden dorpen werden in het kader van ‘wraakacties’ verwoest en honderden burgers werden gedood. Deze dorpen worden tegenwoordig ook wel martelaarsdorpen genoemd. De Joodse gemeenschap in het land werd volledig leeggeroofd, haar leden werden gedwongen om te gaan werken; bijna 90% van de Griekse joden is naar kampen gedeporteerd en vermoord.

 Aktion Sühnezeichen Friedensdienste zet zich sinds haar oprichting in om de geschiedenis niet te vergeten en om te erkennen dat Duitsland een oorlogsschuld heeft tegenover Griekenland. Hierbij staat de ontmoeting centraal met mensen die tot op de dag van vandaag financieel en mentaal lijden onder de gevolgen van deze moordende bezetting. In 1960/1961 werkten er vrijwilligers in een van de martelaarsdorpen, namelijk Servia (nu West-Macedonië). Van 1963-1967 werkten er ook vrijwilligers op Kreta, in de martelaarsdorpen Kandanos en Lividas.

 Uit deze eerste contacten zijn veel belangrijke banden en vriendschappen voortgekomen. In de jaren 80 en 90 organiseerden mensen van ASF uitwisselingsprogramma’s tussen Wolfsburg en Kalavryta (Peloponnesos). In 1990/1991 kwam er een samenwerking met de Orthodoxe Academie van Kreta. In 2010 steunde ASF een campagne van de ‘Arbeitskreis Distomo’ voor schadevergoeding aan de Griekse martelaarsdorpen. Van In 2015 tot 2017 waren er zomerkampen in Kastoria en in het martelaarsdorp Kleisoura (West-Macedonië).

De eerste vijf vrijwilligers die nu een heel jaar hun vredesdienst in Griekenland doen, werken bij sociaal-maatschappelijke organisaties en herdenkingsprojecten in Kalavryta (Peloponnesos) en Lingiades (Epirus). Ze ondersteunen de Joodse gemeenschap in Ioannina (Epirus) en Chania (Kreta) en doen gemeenschapswerk in Kryoneri Korinthias (Peloponnesos), waar tijdens de bezetting joodse vluchtelingen uit Athene ondergedoken zaten en geholpen werden door de dorpsbewoners. 

 Sinds januari 2019 ondersteunt ASF de campagne van de vereniging Respect voor Griekenland voor ‘Duitse oorlogsschuld en verplichtingen tegenover Griekenland’. Samen roepen we de (Duitse) regering op het recht van Griekenland op terugbetaling samen met de huidige regering van Griekenland juridisch te onderbouwen. Het gaat hierbij om geld dat in het jaar 1942 door de Duitse bezetters is toegeëigend, maar ook losgeld dat door de Griekse regering is betaald om joodse dwangarbeiders vrij te kopen, die echter enkele maanden na de betaling vermoord werden. Daarnaast wil ASF een fonds oprichten dat zich bezighoudt met de ontwikkeling van de martelaarsdorpen. De verklaring is in het Duits en Grieks te lezen via de volgende link: www.asf-ev.de/respekt-fuer-griechenland

In juni 2019 riep de Griekse regering de Duitse regering op om te onderhandelen over herstelbetalingen. Tot op dat moment had geen enkele Duitse regering verantwoordelijkheid genomen voor het voldoen aan die eisen. Veelal zag de regering het tot dan toe eerder als een juridische en politieke kwestie, hoewel in 2019 uit onderzoek bleek dat herstelbetalingen tot op de dag van vandaag niet duidelijk zijn geregeld. In maart 2021 vond er een debat plaats in de Bondsdag over twee moties van de fractie van Bündnis 90/die Grünen en die Linke, met betrekking tot de inval in Griekenland van 80 jaar geleden. Hoewel de moties verworpen werden door het parlement, zorgde dit debat ervoor dat het onderwerp opnieuw aandacht kreeg in de samenleving.

Tegelijkertijd is er ook binnen de Duitse politiek sprake van een groeiend bewustzijn over het feit dat onbeantwoorde vragen en oorlogsmisdaden huidige internationale betrekkingen in de weg kunnen staan. Een Duits-Grieks toekomstfonds financiert sinds 2014 projecten die de relatie tussen Duitsland en Griekenland bevorderen. In 2021 begon een Duits-Griekse jongerenorganisatie met projecten -na 8 jaar onderhandeld te hebben- die uitwisselingen tussen jongeren uit beide landen faciliteren. Vanuit de Griekse bevolking klinken er verschillende geluiden als reactie op deze Duitse projecten die door de staat gefinancierd worden. Sommige betrokkenen kiezen ervoor om niet samen te werken met Duitse organisaties en instituties tot de vragen over reparatie behandeld en afgehandeld zijn. Anderen zetten zich juist in voor uitwisseling en ontmoeting met Duitse partners zonder daarbij hun eis tot reparatie uit het oog te verliezen.

Aktion Sühnezeichen Friedensdienste is dankbaar voor de openheid en gastvrijheid van haar Griekse partners. We hopen dat de ASF-vrijwilligers hen goed kunnen ondersteunen! We hopen dat ze veel leren over de bezetting van Griekenland en de consequenties die dit had, en ook over de huidige situatie in het land. Deze ervaringen nemen ze hopelijk mee terug naar huis, om in Duitsland daarmee ook solidariteit met en empathie voor de mensen uit Griekenland te bevorderen en ‘openstaande rekeningen’ uit het verleden niet te vergeten!

Thomas Heldt, Freiwilligen-Referent ASF, Berlijn